Willem Elsschot

Ik volgde de indruk op zijn levendige trekken. Hij fronste eerst de wenkbrauwen, als proefde hij iets verdachts en keek mijn vrouw aan, die haar lippen nog aflikte. “Magnifiek!” verklaarde hij opeens. “Nooit in mijn leven heb ik zulke heerlijke kaas geproefd.”

Dit citaat komt uit een dun boekje en dat stond – waarschijnlijk daarom – op menige boekenlijst. Het telt zo’n 100 pagina’s en werd in 1933 geschreven door Alfons Jozef de Ridder, alias Willem Elsschot. Het is inmiddels toe aan zijn negenentwintigste druk als Salamander Klassieker (Querido; f18,-).

Aan het woord is Frans Laarmans, klerk bij de General Marine en Shipbuilding Company, die in het boek een kortstondige loopbaan als kaashandelaar beleeft. Dat de hele onderneming jammerlijk faalt en dat Laarmans aan het eind van het verhaal zijn werk op het kantoor van de General weer oppakt, geeft een gevoel van opluchting. Het is immers van meet af aan duidelijk dat Laarmans niet over enige vorm van handelsgeest beschikt.

Het verhaal gaat eigenlijk nauwelijks over kaas. De kaas wordt een aantal malen geproefd, dat wel. ‘Even later zat het hele orkest te kauwen en ik geloof zeker dat nog nooit enigerlei kaassoort met zoveel geestdrift gehuldigd werd als deze volvette Edammerkaas.’

Maar voor hetzelfde geld was het onderwerp van handelen jenever geweest of tulpenbollen. En toch draait alles om de kaas, waarvan er twintig ton in de kelders van ’t Blauwhoedenveem ligt opgeslagen. Die kaas moet aan de man gebracht worden en daartoe is Laarmans aangesteld, als ‘algemeen vertegenwoordiger voor België en het Groothertogdom Luxemburg’.

In het boek wordt kaas dus alleen maar geproefd. Het wordt niet op brood gedaan, noch door het avondeten. In de jaren dertig was het nog niet erg gebruikelijk om met kaas te koken. Pas met de opkomst van de buitenlandse keuken, deed de kaas zijn intree in het avondmaal.

Deze tekst is gepubliceerd in de Volkskrant van 6 januari 2001

 

Pastinaak-spinaziegratin met kaas
Een recept met binnen- en buitenlandse invloeden:
Gang: bijgerecht
Porties: 4
Auteur: Elsje de Ruijter
Ingrediënten
  • 2 grote pastinaken
  • 500 gram spinazie
  • 1 ui
  • 1 teen knoflook
  • olijfolie
  • zout
  • peper
  • 125 ml room
  • 2 eetlepels kwark
  • 1 ei
  • 100 gram Edammerkaas geraspt
Bereiding
  1. Snij 2 grote pastinaken in de lengterichting in 15-20 cm lange reepjes en stoom ze boven kokend water in 3-4 minuten gaar.
  2. Was 500 gram spinazie en hak ze grof. Hak een ui en een teen knoflook fijn en fruit dit in olijfolie. Voeg de spinazie toe en laat dit met het deksel op de pan gaar worden. Breng op smaak met zout en peper.

  3. Verwarm de oven op 200 graden.

  4. Meng 125 ml room, 2 eetlepels kwark en een ei met 100 gram geraspte Edammerkaas. Voeg eventueel nog wat zout toe.

  5. Vet een ovenschaal in en doe hier de helft van de spinazie in. Bedek dit met de pastinaakreepjes en leg daarop weer spinazie. Giet nu het kaasmengsel over de schotel en zet hem 15 minuten in de oven.

Thuis wordt nooit meer over kaas gesproken (…) Wat mijn vrouw betreft, die zorgt er voor, dat geen kaas meer op tafel komt. Pas maanden later heeft zij mij een Petit Suisse voorgezet, van die witte, platte kaas, die niet méér op Edammer gelijkt dan een vlinder op een slang.