Odin biedt haar abonnees met het Groente-Abonnement een keur aan groente- en fruitsoorten. Daarbij zijn vergéten groenten, als pastinaak en peterseliewortel, die horen bij de rijke biodiversiteit van de biologische landbouw. Het zijn oudere gewassen die hebben bewezen goed te gedijen in ons klimaat.

Ze zijn waarschijnlijk beter bestand tegen wat minder zonnige zomers, tegen veel neerslag in het vroege voorjaar of tegen plotselinge droogte in mei. Dat maakt ze minder gevoelig voor allerlei ziekten en plagen en geschikter voor een teeltwijze zonder bestrijdingsmiddelen. Onder die oude gewassen zijn veel voormalige exoten te vinden. Zij bleken het hier enorm naar hun zin hebben en zijn zelfs tot ons cultureel erfgoed gaan behoren: denk maar aan De Aardappeleters van Vincent van Gogh.

Siergewas

De aardappel, Solanum tuberosum, behoort met onder andere de tomaat en de paprika tot de nachtschaden, een plantenfamilie die niet uitsluitend bekend staat om zijn eetbaarheid. Sommige leden van de familie zijn ronduit giftig (tabaksplant en wolfskers), van andere zijn slechts bepaalde delen eetbaar.

Enige huiver voor het eten van aardappels was er dan ook wel, toen de plant zijn intrede deed in Europa. Aangenomen wordt dat de plant door de Spaanse veroveraars van Zuid-Amerika, omstreeks 1530 meegenomen is naar Europa. Hoewel deze conquistadores gezien hadden dat de Inca’s de aardappelknollen als voedsel gebruikten, werden de eerste aardappelen aanvankelijk als siergewas aangeplant. Wie wel eens een bloeiend veld aardappelplanten heeft gezien, begrijpt waarom.

Illustratie: Odin

Van tartufiola tot Kartoffel

De aardappeltjes aan deze eerste planten waren zó klein dat de Spanjaarden ze abusievelijk voor truffels hielden en tartuffo of zelfs tartufiola (kleine truffel) noemden. Deze misvatting zien we nu nog terug in het Duitse woord Kartoffel. De Inca’s zelf noemden de aardappel papa, waarvan ons woord patat en het Engelse potato zijn afgeleid.

Een eeuw na de introductie is de aardappel in grote delen van Europa een belangrijk voedingsgewas geworden: de opbrengst per hectare is groot en de plant is niet zo veeleisend. In de jaren waarin een graanoogst was mislukt, konden vaak toch aardappels worden geoogst. Helaas blijkt de aardappel niet zo sterk als gedacht; in de 18e eeuw duikt een schimmel op die onder de planten grote schade aanricht. Na een aantal jaren van misoogsten leidde dit in het midden van de 19e eeuw tot grote sterfte onder de Europese bevolking.

Vooral in Ierland, dat min of meer afhankelijk was geworden van de aardappeloogst, leden veel mensen honger. De honger dreef honderdduizenden Ieren tot zulke wanhoop dat ze het land ontvluchtten en op de boot stapten naar Noord-Amerika. Anno 2006 is de aardappel niet meer weg te denken uit de Europese keuken, van Jansson’s frestelse tot Tortilla española, van Scandinavië tot Spanje.

Deze tekst is gepubliceerd in Odinieuws van 4 augustus 2006